Vàng da là tình trạng da và niêm mạc (mắt, miệng) có màu vàng do sự tăng mức độ bilirubin trong máu. Bilirubin là một chất thải được sản sinh khi cơ thể phá vỡ các tế bào hồng cầu cũ. Khi gan không thể xử lý bilirubin đúng cách, hoặc khi có quá nhiều bilirubin, nó có thể tích tụ trong cơ thể và gây ra vàng da.
Vàng da có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý, bao gồm:
- Vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh:
- Nguyên nhân: Hệ thống gan của trẻ sơ sinh chưa hoàn thiện, dẫn đến sự tích tụ bilirubin trong máu. Đây là tình trạng phổ biến và thường tự hết trong vài ngày đến một tuần sau khi sinh.
- Điều trị: Thường không cần điều trị nếu vàng da nhẹ, tuy nhiên trong một số trường hợp nặng có thể cần điều trị bằng ánh sáng (chiếu đèn bilirubin) để giúp cơ thể trẻ loại bỏ bilirubin nhanh hơn.
- Vàng da do các bệnh về gan:
- Viêm gan: Viêm gan (do virus, rượu hoặc các nguyên nhân khác) có thể làm suy giảm khả năng của gan trong việc xử lý bilirubin.
- Xơ gan: Tình trạng xơ gan gây tổn thương gan và cản trở quá trình xử lý bilirubin.
- Gan nhiễm mỡ: Đây là tình trạng tích tụ mỡ trong gan, gây ảnh hưởng đến chức năng gan và dẫn đến vàng da.
- Tắc nghẽn đường mật:
- Teo đường mật: gặp ở trẻ sơ sinh do đường mật bị teo nhỏ, không dẫn được mật, biểu hiện vàng da phân bạc màu
- Sỏi mật: Sỏi mật có thể làm tắc nghẽn các ống mật, gây ứ đọng bilirubin và dẫn đến vàng da.
- Ung thư đường mật: Các khối u trong gan hoặc ống mật có thể chặn dòng chảy của mật, khiến bilirubin tích tụ trong máu.
- Viêm đường mật (viêm đường dẫn mật): Khi các ống mật bị viêm, điều này cũng có thể dẫn đến tình trạng tắc nghẽn và vàng da.
- Vàng da do các bệnh về máu:
- Tan máu (huyết tán): Khi tế bào hồng cầu bị phá vỡ quá mức (do các bệnh lý như thiếu máu huyết tán hoặc một số bệnh di truyền), bilirubin sinh ra nhiều hơn mức gan có thể xử lý, dẫn đến vàng da.
- Bệnh hồng cầu hình liềm: Đây là một bệnh di truyền khiến các tế bào hồng cầu bị biến dạng và dễ bị phá vỡ, gây ra tình trạng huyết tán và vàng da.
- Thuốc và các chất độc hại:
- Một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến chức năng gan hoặc gây tổn thương tế bào gan, làm giảm khả năng xử lý bilirubin và gây ra vàng da. Ví dụ như thuốc chống sinh vật (antibiotics), thuốc giảm đau (paracetamol khi sử dụng quá liều), hoặc thuốc điều trị bệnh động mạch.
- Bệnh di truyền liên quan đến bilirubin:
- Hội chứng Gilbert: Đây là một bệnh di truyền khá phổ biến và thường không nguy hiểm, gây giảm khả năng gan xử lý bilirubin, dẫn đến vàng da nhẹ trong một số tình huống như khi bị bệnh, căng thẳng hoặc nhịn đói.
- Vàng da do rối loạn chức năng gan:
- Hội chứng Crigler-Najjar: Một rối loạn di truyền hiếm gặp làm giảm khả năng gan xử lý bilirubin.
- Bệnh Wilson: Một bệnh di truyền hiếm gặp khiến đồng tích tụ trong gan và các cơ quan khác, có thể dẫn đến vàng da và các triệu chứng liên quan đến tổn thương gan.
Khi nào cần đi khám bác sĩ:
- Vàng da kéo dài: Nếu vàng da kéo dài hơn vài ngày ở trẻ sơ sinh, hoặc nếu vàng da xuất hiện đột ngột ở người lớn.
- Triệu chứng nặng: Khi vàng da đi kèm với các triệu chứng như sốt, mệt mỏi, buồn nôn, đau bụng, sụt cân hoặc nước tiểu màu đậm.
- Vàng da kèm theo thay đổi trong tinh thần: Như lú lẫn, mệt mỏi cực độ, hoặc mất ý thức.
Vàng da có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý nghiêm trọng, vì vậy nếu có vàng da, đặc biệt là nếu có triệu chứng khác đi kèm, bạn nên đi khám bác sĩ để xác định nguyên nhân và được điều trị kịp thời.
Để lại một bình luận